ایران، دیاری همیشه جاوید با هزاران نقش و خط مانده در یاد است. سرزمینی با گنجینه ای عظیم از هنر و فرهنگ که نه تنها تاریخ بلکه زمان را شرمنده خود کرده است. خاستگاه جشن و سرور با پارسیانی نیکو تبار که برای شادی های زندگی ارزش ها قائل بودند و با طبع لطیف و شادی آفرینشان جشن ها آفریدند. شادی هایی برخاسته از هویت مان که شماری را گرامی داشته ایم و بخشی را به فراموشی سپرده ایم. این جشن ها منطبق با تقویم طبیعی بوده و با تغییرات فصلی و اقلیمی پیوندی نا گسستنی دارند. در مجموع جشن های ایران باستان را می توان در سه گروه تقسیم بندی کرد: جشن های ماهانه، سالانه و گاهنبار. جشن های گاهنبار یا گهنبار جشن هایی برای بزرگداشت آفرینش بوده است. بر اساس باورهای سنتی ایرانیان اهورامزدا جهان را در شش مرحله ( شش گاه) آفریده است. هر گاه نامی داشته است که به مدت 5 روز آن را جشن می گرفتند. این جشن ها در گذشته در تمام ایران برپا می شد و امروزه بین زرتشتیان با همان شکوه برگزار می شود. در ادامه نام و زمان جشن های گاهنبار آورده شده است. - گاهنبار اول، میدیوزرم، آفرینش آسمانها، در روز پانزدهم اردیبهشت،چهل و پنجمین روز از اول سال - گاهنبار دوم، میدیوشم، آفرینش زمین، در روز پانزدهم تیر، صد و پنجمین روز سال - گاهنبار سوم، پتیه شهیم، آفرینش آب، در روز سی ام شهریور، صد و هشتادمین روز سال - گاهنبار چهارم، ایاسرم، آفرینش درختان و گیاهان، در روز سی ام مهر، دویست و دهمین روز سال - گاهنبار پنجم، میدیارم، آفرینش حیوانات، در بیستم دیماه، دویست و نودمین روز سال - گاهنبار ششم، همسپتمدم، آفرینش آدم، در سیصد و شصت امین روز سال در پایان 12 ماه اکثر جشن هایی که امروزه هنوز به آن پایبندیم جشن های سالانه است. طبق متون اوستایی سال ایرانی به دو قسمت مساوی تقسیم می شده است که آغاز تابستان را با نوروز و زمستان را با مهرگان جشن می گرفتند. بنابراین این دو جشن که قدمت آن ها به پیش از ظهور زرتشت می رسد جز جشن های سالانه آریائیان ایران زمین بوده که هم چنان پاس داشته شده است. نوروز جشن اعتدال فصلی و آغاز بهار است. از کهن ترین و تحسین شده ترین شادی های جهان، جشنی در مدح طبیعت که پیام آور صلح و دوستی برای بشریت است. 5 روز اول فروردین نوروز کوچک نام داشته که عامه مردم در آن به شادی می پرداختند و از روز ششم که تولد زرتشت بوده نوروز بزرگ آغاز می شده است. در این روز زرتشتیان در آتشکده ها گرد هم آمده و تولد پیامبرشان را جشن می گیرند.
از آنجا که آتش نزد ایرانیان باستان نمادی مقدس بوده است چندین جشن به افتخار آن بر پا می شده است به طوری که آن را فرزند اهورامزدا می دانستند و برای آن قدرت پاکی و پاک کنندگی قائل بودند آریائیان از آتش برای اثبات بی گناهی استفاده می کردند، نمونه برجسته آن گذر سیاووش از میان آتش است که در کتب اساطیری به آن اشاره شده است. از مهم ترین این جشن ها، جشن سده است. جشنی باستانی که در میانه زمستان و در دهمین روز بهمن ماه به افتخار پیدایش آتش برگزار می شد. یک روایت معروف در مورد تاریخچه سده این است که هوشنگ پادشاه پیشدادی به راز روشنایی آتش پی برد و دستور داد تا از آن پس آتش را ارج نهند. چرا که نوریست که از سوی خداوند آمده تا در قلب مخلوقات قرار گیرد و تاریکی ها و سیاهی ها را از بین ببرد. ایرانیان باستان در این روز آتش های بزرگی بر پا می کردند به خوردن و شادی می پرداختند و خواستار آمرزش گناهان و دور شدن ناخوشی ها از خود می شدند. جشن سده امروزه نیز در میان زرتشتیان مرسوم است و در شهرهایی چون اصفهان، تهران و کرمان برگزار می شود.
ایرانیان باستان معتقد بودند که 5 روز آخر سال جز تقویم جهانی نیست. آنها این 5 روز را متعلق به مردگان می دانستند و برایشان جشنی می گرفتند که فروهر نام داشت. طبق متون اوستایی در این 5 روز ایرانیان بر بام خانه هایشان آتشی روشن می کردند تا راهنمای مردگان شان باشد. این جشن به همراه جشن سده قبل از ورود اسلام بین ایرانیان رایج بود. اما پس از ورود اعراب و با ایجاد هفته در تقویم ایرانی تغییر نام پیدا کرد. با گذشت زمان از تقدس آتش کاسته شد و نیایش آتش جایش را به مراسم پریدن از آن داد. سوری به معنای قرمز، مهمانی و جشن است، خوش آمدگویی گرم به نوروز که با آیین هایی جالب و خاص چون فال کوزه، قاشق زنی، کجاوه بازی یا شال اندازی بر پا می شد.
یلدا نام یکی از باستانی ترین جشن های ایران زمین است تنها جشنی که پس از نوروز هنوز پا برجاست. یلدا جشن انقلاب زمستانی است. طولانی ترین شب سال که به اعتقاد ایرانیان در این شب میترا (الهه روشنایی) متولد می شود و سیاهی و تاریکی ها را از بین می برد تا روشنایی و مهر در دل ها جوانه زند. ایرانیان معتقدند که حوردن میوه های تابستانی چون هندوانه در شب اول زمستان بیماری و سرما را دور می کند. انار میوه دیگری است که خوردن آن در شب یلدا مرسوم است و نماد چرخه زندگی و تولد و بقای نسل ها می باشد. پوسته ارغوانی این میوه نماد فجر و دانه های آن زندگی را نشانه گرفته است.
ایرانیان باستان هر روز از ماه های 12 گانه را با نامی نیکو میخواندند. این اسامی برگرفته از نام های اورمزد، ایزدان و مهین ایزدان بود تا هر روز را در خور ستایش دانسته و گفتار نیک، پندار و کردار نیک را در خود بپرورانند . در هر ماه یک بار نام روز و ماه یکی می شد که به فرخندگی این همنامی جشنی گرفته می شد. این جشن ها، جشن های ماهانه زرتشتی را تشکیل دادند که از جمله آن ها جشن تیرگان بود. جشن باران که اشاره به تیر و روشنایی و باران های فراوان داشته است. از لحاظ اساطیری این تیر اشاره به تیراندازی قدرتمند آرش کمانگیر دارد که به دستور منوچهر پادشاه ایرانی برای تعیین مرز ایران و توران صورت گرفت. در این روز مردم با پاشیدن آب به یکدیگر شادمانی می کردند.
مهرگان، جشن ملی ایرانیان باستان بوده است. جشن شکرگذاری و برداشت محصول پاییزی. این جشن جز اولین جشن های ایران زمین بوده که قدمت آن به اولین اقوام این زاد و بوم بر می گردد. مهر نشانه عشق، روشنایی و دوستی بوده و به افتخار میترا برگزار می شده است. این جشن امروزه نیز توسط زرتشتیان برپا می شود و از 16 مهرماه (مهر روز) آغاز و تا 21 مهر ماه ( رام روز) طول می کشد.
جشن اسپندگان برای ارج نهادن به جایگاه والای مادران در روز سپندارمذ اسفند ماه برگزار می شد، زمانی که ماه و روز هم نام می شدند. سپندارمذ نماد عشق و فروتنی و لقب ملی زمین است. زمینی بارور که مانند مادری پر مهرهمه آدمیان را با خوشرویی پذیرفته است. این جشن که برای گرامیداشت زمین و همتای انسانی آن یعنی زن برپا می شده است جزء اولین جشن ها در طول تاریخ می باشد که برای زنان در نظر گرفته شده است. در این روز شوهران به زنان خود هدیه داده و از آن ها اطاعت می کردند. در تقویم امروزی جشن اسپندگان روز 5 اسفندماه است. روز عشق که سعی شده جایگزین روز ولنتاین از فرهنگ غربی شود. در زیر نام جشن های ماهانه و زمان برگزاری آن آورده شده است: - جشن فرودگان، نوزدهمین روز از فروردین ماه - جشن اردیبهشتگان، سومین روز از اردیبهشت ماه - جشن خردادگان، ششمین روز از خرداد ماه - جشن تیرگان، سیزدهمین روز از تیر ماه - جشن امردادگان، هفتمین روز از مرداد ماه - جشن شهریورگان، چهارمین روز از شهریور ماه - جشن مهرگان، شانزدهمین روز از مهرماه - جشن آبانگان، دهمین روز از آبان ماه - جشن آذرگان، نهمین روز از آذرماه - جشن دیگان (خرم روز)، اولین روز از دی ماه - جشن بهمنگان، دومین روز از بهمن ماه - جشن اسپندگان، روز پنجم اسفندماه
