بنا به نظر کارشناسان، قدیمی‌ترین فرش دستبافت ایران در سال 1949 در دومین مرحله کاوش‌های باستان‌شناس روسی، رودنکو در منطقه پازیریک کشف و به نام «فرش پازیریک» نام‌گذاری گردید. قرن 13 و 14 میلادی قالی‌بافی به سطح بسیار بالایی رسیده و قالی‌های بسیار زیبا و با تکنیکی بافته‌شده است.
اما اوج پیشرفت قالی کلاسیک ایرانی را که از آن به «رنسانس قالی ایران» یاد می‌کنند به دوران صفوی نسبت دادند، برحسب آمار موجود حدود 3000 تخته فرش به یادگار مانده از این دوران است که در موزه‌های بزرگ دنیا و یا در مجموعه‌های شخصی حفظ و نگهداری می‌شود. در دوره اوج قالی‌بافی در کنار قصرهای پادشاهان کارگاه‌های قالی‌بافی بناشده و شهرهایی که در آن قالی‌بافی وجود داشت، از رونق و توسعه بیشتری برخوردار شدند. که می‌توان از شهرهای کرمان، جوشقان، یزد، اصفهان، کاشان، مشهد، تبریز و ... نام برد.
در قرن نوزدهم بود که قالی‌های ایرانی بخصوص فرش‌های منطقه تبریز پایش به اروپا باز شد. شواهد امر پیشرفت خوب صنعت قالی بافی را قبل از میلاد مسیح نشان می‌دهد، همان‌طور که اشاره شد نمونه کمیاب و زیبای آن فرش پازیریک است. عمر این فرش 2400 یا 2500 تخمین زده شد که در مقبره یخ‌زده رئیس سیتها در مغولستان در حالت بسیار خوبی حفظ و نگهداری شده است. صنعت فرش ایران در طول تاریخ و به‌مرورزمان به‌صورت یک هنر و مهارت خاص درآمده است.
شاه‌عباس صفوی در دوران حکومتش مردم را برای داشتن تماس و مبادله با اروپا تشویق می‌کرد، در زمان حکومتش اصفهان را آباد کرد و یک کارگاه بزرگ برای بافت فرش ایجاد کرد و هنرمندان زیادی را گرد هم آورد تا بهترین و باشکوه ترین فرش‌ها را ببافند، تاروپود این فرش‌ها از ابریشم و رشته‌های طلا و نقره بود.
متأسفانه در حملات افغان‌ها به ایران صنعت فرش‌بافی ایران به‌شدت آسیب دید، اما در زمان حکومت قاجار دوباره شغل قالی‌بافی جان دوبارهٔ گرفت و در این حکومت فرش ایران به بازارهای اروپا و آمریکا معرفی شد. درهرصورت صنعت فرش ایران با تمام فرازها و نشیب‌هایی که داشته به‌مرورزمان پیشرفت کرد، در حال حاضر صنعت فرش در ایران جایگاه بسیار بالایی دارد و به‌صورت یکی از مهم‌ترین و زیباترین هنرهای اصیل ایرانی در دنیا شناخته‌شده است. از قدیم تا به امروز سرتاسر ایران در شهرها و روستاها قالی‌بافی بوده و هنوز هم وجود دارد، از چند شهر مهم در صنعت قالی‌بافی که در پیشرفت و تعالی نقشه‌های قالی حضوری پررنگ داشته‌اند می‌توان به کرمان، اصفهان، کاشان، تبریز و مشهد اشاره کرد.
کرمان
با توجه به پیشینه تاریخی شهر کرمان و صنایع‌دستی به‌خصوص قالی‌بافی در این شهر می توان فهمید که صنعت قالی بافی از اهمیت بالایی برخوردار بوده است. در حکومت صفویه قالی‌بافی در این شهر رونق خاصی داشته و یکی از فرش‌های قدیمی همین دوران در موزه شهر مشهد نگهداری می‌شود. این نمونه فرش نشان‌دهنده قدمت 5000 هراز ساله این صنعت را می‌رساند.
اصفهان
در دوران صفوی به‌واسطه علاقهٔ پادشاهان صفوی که به قالی داشتند، صنعت قالی‌بافی در اصفهان رونق ویژهٔ پیداکرده بود به‌طوری‌که کارگاه‌های دربار صفوی متصل به کاخ سلطنتی در جنوب عالی‌قاپو، بین میدان امام و چهل‌ستون، با استفاده از بهترین مواد اولیه زیر نظر شخص شاه‌عباس بزرگ به قالی‌بافی مشغول بودند. همین امر باعث شد که نمونه قالی‌های بافته‌شده اصفهان تا لهستان هم برود، پادشاه لهستان برای عروسی ولیعهد خود سفارش بافت قالی داد که با بهترین مواد ازجمله ابریشم و تارهای طلا و نقره بافته شد.
کاشان
بی‌انصافی است که در این میان حرفی از قالی‌بافی در کاشان به میان نیاید. قالی کاشان شهرت جهانی دارد و شامل گران‌بهاترین آثار هنری و تخت فرش‌های ممتاز در نوع خود است. طبق نظر کارشناسان ردپای نقوش و تزئینات و ریزه‌کاری‌های به‌کاررفته در قالی‌های این شهر را می‌توان روی ظروف سفالی و کاشی سازی کاشان دید. پروفسور پوپ مختصات دیگری را هم برای نقشه قالی‌های کاشان شمرده است مانند: ترنج‌های کنگره دارو برگ‌های ظریف، شاخه‌ها و برگ های دندانه‌دار و ...
مشهد
قدمت قالی‌بافی در مشهد حدود پنج سده می‌باشد. در سال 1556 نوعی فرش نماز (سجاده) توسط شاه‌طهماسب به سلیمان باشکوه اهداشده که این خود قدمت صنعت فرش را در منطقه مشهد است. در قرن‌های 19 و 20 صنعت فرش در مشهد به‌جایی رسیده بود که بحث صادرات فرش مشهد نیز مطرح بوده است. از طراحان قالی به نام مشهد می‌توان از عبدالحمید صنعت نگار متولد 1287 ه. ش و علی‌اکبر طرحچی، محمدحسین فخرالواعظین مهدوی و ... نام برد. یکی از ویژگی‌های فرش‌های مشهد پرگوشت بودن و کیفیت بالای آن‌ها است.
تبریز
شهر تبریز را در زمان خود به‌عنوان نوآورترین شهر در طراحی قالی جهان می‌شناختند، از طرفی به‌واسطه قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم و ارتباط با کشورهای اروپایی صنعت فرش این شهر از اهمیت خاصی برخوردار بود. قالی‌بافی در تبریز یکی از مهم‌ترین صنایع‌دستی محسوب می‌شود و شهرت جهانی دارد. شواهد امر بیانگر وجود این صنعت قبل از دوره صفوی است.
از استادان بنام تبریز می‌توان از حبیب الله امین افشار و محمدتقی خیابانی، ابراهیم رضایی، قلی نامی واکبر برگی، ابوالقاسم اماقانی نام برد. علاوه بر افراد ذکرشده رضا اسکندری، غلامحسین خیان و محمدحسین بنام و ... از اساتید معاصر در این شهر هستند که تلاش‌های فراوانی در این زمینه داشتند. جنس بکار رفته در بافت فرش تبریز ابریشم بوده که همین امر باعث بافت فرش‌هایی باکیفیت بسیار بالا شده است، این شهر دارای تنوع بی‌نظیری در طرح‌ها و نقشه‌ها در زمان‌های گذشته بوده است.
جغرافیای فرش ایران به این چند شهر و استان خلاصه نمی‌شود، شهرهای بسیاری دیگر هم هستند که صنعت فرش در آنجا از قدمت و رونق خوبی برخورداربوده و هست که به‌طور خلاصه به آن‌ها اشاره می‌کنیم: چهارمحال و بختیاری، ترکمن، قم، تهران، لرستان، سنندج، فارس و ... در صنعت فرش از دیرباز تاکنون فعال هستند.
